www.gilaniler.org Sitesine

AVARİDAT 2

 ‘Ölmeden Önce Ölde,Ölümsüz Olarak diril’ İnsanı öldüren aşırı tutkularıdır.Ölümsüz olmak yalnız tanrıyla bütünleşerek sağlanır.Ölmeden önce ölmek bireysel tutkularından sıyrılmaktır.Adı Unutulmayan kişi Ölmez.Böyle diyor Şeyh Bedrettin Varidat isimli kitabında.İçine kapanarak kağıda döktüğü düşünceleri insanın kendini anlamasına tanımasına yardımcı oluyor.Varidatın bir araştırma kitabında ziyade,içten gelen düşüncelerden oluşması onun değerini azaltmaz,tam tersi artırır.

Toplum düzenini yüzyıllar sonra düzenlemeye çalışan Marksa,İnsana ve dünyaya farklı bir bakış açısı kazandırmaya çalışan,felsede çığır açan Nitscheye,Piskiyatrinin babası olarak tanımlanan Freunda kadar uzanan düşüncelerin ip uçlarını dağınıkta olsa Şehy Bedrettinin Varidat eserinde görebiliriz. Şeyh Bedrettinin etkilendiği düşünürler arasında İmam Gazzaliyi Muhuttin Arabiyi görebiliriz.

Empodoleksin savunduğu İlk çağ ve Yunan Felsefesinde bulunan’Sezgi ve Sevgiyle Tanrıya ulaşma’yolununda etkilenerek düşündüğünüde karşımıza çıkıyor.Buradan yola çıkarak uzun zaman Anadolu topraklarında yaşamış olan Yunan Felsefi incelenmeden Tasavuf fikirlerinin birbirinden bağımsız olarak ele alınamıyacağını düşünebiliriz.Anadolu topraklarında yaşayan halklar birbirleriyle yaşam biçiminden tutta inanç birikimi konusunda pek çok özelliği paylaşmışlardır.

Varadita geçen değişik konuları kısaca başlıklar altında anlatacak olursak, İnsan:Tanrının görünüşüdür.İnsanı insan yapan bir öz vardır,bu öz varlık aşamalarından biridir,kendi kendisyle nitelenir,başka varlıkların özleriyle karşılaştırılamaz.İnsan tanrıdan ayrı bir kavram olarak ele alınamaz.Sunni inança Şeriat kurallarına göre insan Tanrının kuludur.Bu nedenle arada büyük fark vardır.

Oluş:Şeyh Bedrettine göre bir yaradılış nede yoktan var olma yoktur.Bir görünüş vardır. Tanrı :Evrenden,Dünyadan,İnsandan,Doğadan ayrı olarak düşünülemez.O bütündür. Evren :Evrende hiç birşey tanrıdan bağımsız ele alınamaz ayrı düşünülemez.Her varlıkta tanrı görünür. Ermişlik :Dünya tutkularından sıyrılıp Hak sevgisiyle gönüllü olmak. Sevgi :Geçeğe ulaşmanın tanrıya varmanın,bilmenin,duymanın yolu Sevgiden geçer.

Tapınma :Hakla hak olmaktır.Bir takım insanlar,bir takım insanlara tapar.Kimi altın ve gümüş paralara,kimi yenilecek içilecek neslere,övünç verecek neslere tapar.Taptını sanar.Bu yalnıştır. Akıl:Akıl kendiliğinden gerçekleri kavrayamaz,ona yardımcı bir ışık,bir dayanak gerekir,buda sezgidir. Sezgi:Sezgi belli bir olgunluk aşamasında ortaya çıkar,herkeste bulunmaz.Sezginin derinleşmesi içe kapanış,derin düşünceye dalış,bütün tutkularından sıyrılış yoluyladır.

Bilgi edinmeden sezginin sağladığı olanaklar derinleşmeye yöneliktir. Ahlak:İnsanın Ahlakı kavramasını engelleyen nedenler bireysel tutkularıdır,kendini dünya işlerine vermesidir.Bu tutkuları nedeniyle iyilikten güzellikten,doğruluktan,Tanrıdan uzaklaşmaktadır. İnsanı Kamil :İçi arınmış kişidir.Hak ışığıyla aydınlanmış kişidir.

Hakla hak olandır.insani kamilin bilgi ile eyleminin birbirine uyumlu olması gerektiğini söyler Şeyh Bedrettin.Varidatta Olgun kişi olarak anlatır. Bunuda Bilgi Aşamaları olarak ayırır. İlmül yakıyn :Başkalarından dinleyerek duyarak öğrenilir. Aynül yakıyn :Olayı yaşıyarak edinien bilgi.Bundan kaynak gözdür. Hakul yakıyn :Bilginin son aşamasıdır.Kişi bilgiyi kendi özünde taşır.Kişi kendi özünde belirlenen ışıkla ve kendi yaşantısıyla uyumlu kılar Ahiret,Cennet,Cehennem,Ölümden Sonra dirilip yargı günü yoktur.

Bir insan mutluysa Cennette,Mutsuzsa Cehennemdedir.Bu nedenle yeryüzü yaşamı düzenlemeli,kötülükleri yaratan nendenler ortadan kaldırılmalıdır. İbadet :İbadet bir sevgi işidir.Özünü bilme olayıdır.Tapınma ve ibadet kişinin kendi olgunluğunu geliştirmesi için vardır.Yoksa Cennete gidilecek diye değil.Oysa ki Müslümanlık İbadeti Cennete gittiğinde yaşanılacak mutluluklar ve güzellikler olarak vaadeder.

Şeyh Bedrettin bunun tam tersi olduğunu söyler.Sunni inanç ve Şeriat kuralları İbadeti bir görev olarak algılar,anlatır.Şeyh Bedrettin ise bir arınma tanrıya varma,birliğe ulaşma olarak olarak açıklar. Bütün dinler aynıdır.Birbirinden üstünlüğü veya geriliği yoktur.Tanrı yalnız Müslümanları,Hıristiyanların tanrısı değil herkesin tanrısıdır. VADİDAT YAZILDIKTAN YILLAR SONRA ORTAYA ÇIKAN FİLOZOFLAR DÜŞÜNCELERİ VE VARİDATA PAYLAŞTIKLARI ORTAK NOKTALAR Şeyh Bedrettinin Varidatta söylediği İnsani kamil olmak,Hakka yakınlaşmak hakkı insanda görmek düşünceleri, Lucian tarafından "Hyperanthropos" ismiylede kullanılmıştır.

 Aynı zamanda Nietschenin Böyle buyurdu Zerduş kitabında geliştirdiği ve anlattığı her ne kadar bir başkaldırı şeklinde de olsa Üstün İnsan Felsefesiyle benzerlik taşır. Vadiradta Şeyh Bedrettin Rüyaları,insanın bilincinide sorgular.Yer yer kullandığı cümleler günümüz Piskoloji biliminin gerisinde olsada örneğin insanın bir’Bilinç altı’olduğunu söyler.Bunu savunan Piskolojinin babası olarak kabul gören Freundun bu konuya değinmesi de Varidatın ne kadar zengin bir yapıt olduğunu bir kez daha gözler önüne serer .

Şeyh Bedrettinden yüzyıllar sonra çıkmış bu düşünürlerin söyledikleri arasında ki yakınlık onun çağının çok ilersinde bir düşünür olduğu gösterir. Şeyh Bedrettinin aynı zamanda Özel Mülkiyetin ortadan kaldırılması ve Toplumun Üretim araçlarına sahip olması yönünde düşünceleri vardır.Bu düşünceside şimdi olduğu gibi hiç bir şekilde egemenlerin hoşuna gitmeyeceği aşikardır.Yine ondan sonra Yüzyıllar sonra Karl Marks Kominist Manifestoyu Das Kapitali yazarak bu düşünceleri ortaya koymuştur.

 Aralarında farklılıklar olmasına rağmen,yüzyıllar sonra ortaya çıkan bu düşünürlerin arasında ki benzerlikler,yakınlıklar Anadolu topraklarının ne denli zengi bir tarihe sahip olduğu gerçeğini karşımıza çıkarır.Bu nedenle tarih bilgimizin ve bilincimizin geliştirilmesi bir mecburiyettir. KAYNAKLAR: Şeyh Bedrettin Varidat:İsmet Zeki Eyüpoğlu Wikepedia.org